Review Phim Tài Liệu: The Great Hack

THẾ GIỚI MÀ CHÚNG TA ĐANG SỐNG

Bộ phim được đặt ra trong bối cảnh vụ bê bối rò rỉ thông tin cá nhân của tám mươi bảy triệu người dùng Facebook bị bán cho công ty Cambridge Analytic để thao túng ý kiến cử tri trong các cuộc bầu cử, hoặc các phong trào chính trị, dân quyền vì mục đích của các chính trị gia hoặc một đảng phái chính trị nào đó, khiến tôi cảm thấy bàng hoàng và sửng sốt với thế giới mà mình đang sống.

Vào năm 2018, thông tin về cuộc rò rỉ này đã tạo ra một cú nổ lớn trong dư luận toàn thế giới mà trong đó có tôi. Song, tại thời điểm đó nó chỉ là câu chuyện xa vời chẳng thể liên quan hoặc ảnh hưởng đến cuộc sống cá nhân của tôi. Tôi đã thờ ơ với nó như bao nhiêu công dân thế kỷ hai mươi mốt khác. Nhưng khi được tận mắt thấy tai nghe về các chi tiết của vụ việc qua bộ phim này, tôi mới nhận ra rằng, sức ảnh hưởng của nó cũng tương đương như một quả bom nguyên tử hạt nhân. Người cầm điều khiển kích nổ quả bom có thể là một vị tổng thống hoặc kẻ độc tài nào đó ở tận đầu bên kia của hành tinh, nhưng khi họ đã nhấn nút kích nổ thì ở đầu bên này tôi cũng sẽ nổ tan xác mà chẳng hiểu nguyên cớ vì sao mình chết.

Thông qua bộ phim, tôi hiểu rằng tại sao con người được sinh ra và lớn lên trong thế kỷ này lại khác biệt so với những thế kỷ trước, và những gì họ phải đối mặt là hoàn toàn không có tiền lệ. Đó chính là các cuộc cách mạng công nghệ mới, tự động hóa và máy móc. Con người dường như thật sự không thể hiểu được những công nghệ sử dụng hôm nay sẽ trở thành vũ khí chống lại chính mình một ngày nào đó. Điều khiến tôi ám ảnh nhất chính là hình ảnh những cuộc nổi dậy cực đoan, những phong trào đi ngược lại quyền dân chủ và tự do mà con người đã phải cố công đấu tranh suốt những thập niên 18s và 19s để có được, sự kích động thù hận và nổi loạn của đám đông đều được thao túng bởi mạng xã hội, mà ở đây tiêu biểu chính là Facebook, kẻ mang mặt nạ đứng sau những cuộc trao đổi thương mại bất hợp pháp và thu lời về cho chính mình mặc kệ luân lý và sự hiểu biết đúng sai do lương tâm đặt ra. Và điều ám ảnh tôi hơn đó chính là, rất nhiều người trên thế giới, trong đó có chính tôi, lại thờ ơ và không quan tâm đến sự thật này, hoặc thậm chí nếu có biết thì họ cũng phớt lờ nó bởi tầm ảnh hưởng của nó là quá nhỏ so với những tác động trực tiếp khác đến đời sống của họ, như việc đón con cái đi học, chăm sóc cha mẹ già, hay tiền lương thưởng nay mai chẳng hạn. Khi xem qua bộ phim này, tôi nhận thấy rằng mình không thể thờ ơ với những điều này được nữa. Tuy vậy, như David Caroll nói, chúng ta không thể đánh rơi mình ra khỏi mạng lưới, bởi như thế, chúng ta sẽ trở nên cô độc, nhưng việc bắt buộc phải sử dụng các công nghệ và trao đổi thông tin để chính nó nhận dạng hành vi và tâm lý học của ta lại càng khiến tôi hoang mang hơn. Đâu là giải pháp cho câu chuyện này? Tôi thật sự băn khoăn.

Một chi tiết khiến tôi hoang mang nữa chính là nhân quyền và dân chủ. Như trong chương một của cuốn hai mươi mốt bài học của thế kỷ hai mươi mốt, tác giả Yuval đã đặt vấn đề về “sự vỡ mộng”. Chúng ta sống trong một thế kỷ mà chúng ta tin rằng những tiến bộ khoa học đã nâng con người lên một nền văn minh mới. Một nền văn minh mà tổ tiên chúng ta có nằm mơ cũng khó có thể tưởng tượng, như việc thuyền sắt nổi trên mặt nước, hoặc một khối sắt có thể bay lơ lửng trên bầu trời, và giờ là những chiếc xe không người lái, những nhà máy do rô-bốt tự hoạt động và hơn thế nữa là máy móc có thể trở thành một phần bộ phận cơ thể chi phối chính chúng ta. Giờ đây, sống trong thế kỷ văn minh đó, liệu điều gì lại khiến chúng ta phải trở nên băn khoăn và lo lắng cơ chứ? Đó có lẽ chính là thái độ thờ ơ, và ỷ lại vào chính những công cụ đó. Công cụ không có lỗi, nhưng mục đích sử dụng công cụ được điều khiển phía sau mới chính là vấn đề. Sẽ chẳng ai tưởng tượng được bao nhiêu máu đã đổ ra để đấu tranh cho quyền bầu cử tự do và bình đẳng ở mỗi quốc gia giờ đây lại trở thành những phòng trào “do so” chống lại quyền bầu cử đó, và hơn thế là những phong trào đó lại được sắp đặt trước để thao túng đám đông bởi lợi ích của một cá nhân hay một đảng phái chính trị nào đó.

Chúng ta có thật sự cần phải có một dự luật như “data rights are human rights” – “quyền dữ liệu là nhân quyền”? Điều đó liệu sẽ thay đổi được gì nếu những kẻ “cầm đầu” như Facebook vẫn không bị pháp luật đưa vào “xét xử”?

Và quả đúng, câu chuyện của Cambridge Analytica và Facebook chỉ là một ví dụ điểu hình cho sự trỗi dậy của đế chế công nghệ, một đế chế sụp đổ sẽ có những đế chế khác sinh ra? Đâu là giải pháp cho sự riêng tư của chúng ta trong “thế giới ảo”? Và làm sao chúng ta biết rằng mình không bị thao túng trong một “trò chơi vương quyền” hay trở thành con tốt thí điểm như Britanny Kaiser?

Có lẽ những câu hỏi và sự băn khoăn của tôi sẽ chỉ bỏ ngỏ tại đây…Bởi thế giới vẫn còn đang loay hoay học cách sử dụng các công cụ mới họ vừa phát minh ra mà quên mất chính mình và thế giới tương lai mà con cháu mình sẽ phải đối mặt. 

Mèo Quin.